Gringoire, praktyczny filozof paryskich ulic, spostrzegł już dawno, że nic tak nie sprzyja marzeniu jak wędrówka śladami ładnej kobiety, kiedy człowiek nie wie, dokąd ona idzie. W tym dobrowolnym wyrzeczeniu się swojej wolnej woli, w tej zachciance, która się innej zachciance - nic o tym nie wiedzącej - podporządkowuje, jest i kapryśna niezależność, i ślepe posłuszeństwo, coś pośredniego między niewolnictwem a swobodą, i to się właśnie Gringoire'owi podobało; będąc bowiem duchem z natury niejednolitym, chwiejnym, złożonym, łączył on w sobie wszelkie krańcowości i żył zawieszony nieustannie pomiędzy wszelakimi ludzkimi skłonnościami, które się wzajemnie unicestwiały. Chętnie sam siebie porównywał do przyciąganego w dwie przeciwne strony przez dwa magnetyczne głazy grobu Mahometa, który wiecznie waha się między górą i dołem, między sklepieniem a posadzką, między wniebowstąpieniem a upadkiem, między zenitem a nadirem.
V. Hugo, Katedra Marii Panny w Paryżu, przeł. H. Szumańska-Gross, Biblioteka gazety Wyborczej, 2005, s. 77.
Gringoire, philosophe pratique des rues de Paris, avait remarqué que rien n'est propice à la rêverie comme de suivre une jolie femme sans savoir où elle va. Il y a dans cette abdication volontaire de son libre arbitre, dans cette fantaisie qui se soumet à une autre fantaisie, laquelle ne s'en doute pas, un mélange d'indépendance fantasque et d'obéissance aveugle, je ne sais quoi d'intermédiaire entre l'esclavage et la liberté qui plaisait à Gringoire, esprit essentiellement mixte, indécis et complexe, tenant le bout de tous les extrêmes, incessamment suspendu entre toutes les propensions humaines, et les neutralisant l'une par l'autre. Il se comparait lui-même volontiers au tombeau de Mahomet, attiré en sens inverse par deux pierres d'aimant, et qui hésite éternellement entre le haut et le bas, entre la voûte et le pavé, entre la chute et l'ascension, entre le zénith et le nadir.
